Σάλιαγκος

Στα Βόρεια της Αντιπάρου, λίγο πιο έξω από το λιμάνι, βρίσκεται μία νησίδα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας και φυσικής ομορφιάς, ο Σάλιαγκος. Γνωστό στους απανταχού λάτρεις της ιστορίας, για τα αρχαιολογικά του ευρήματα, το νησάκι αυτό φιλοξένησε τον παλαιότερο γνωστό οικισμό των Κυκλάδων, πριν από 5.300 χρόνια, περίπου.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ο άνθρωπος ξεκίνησε την εγκατάστασή του στα κυκλαδίτικα νησιά στις αρχές της Νεώτερης Νεολιθικής Περιόδου, από τη νησίδα Σάλιαγκος, που απέχει 500 μέτρα από το χωριό της Αντιπάρου και έχει 100 μέτρα μήκος (από βορρά προς νότο) και 50 μέτρα πλάτος (από ανατολή σε δύση). Κατά τη Νεολιθική Περίοδο το επίπεδο της θάλασσας ήταν κατά 6, τουλάχιστον, μέτρα χαμηλότερο από το σημερινό και ο Σάλιαγκος μια χαμηλή χερσόνησος του ισθμού που ένωνε την Πάρο με την Αντίπαρο.

Ο οικισμός του Σάλιαγκου, ίχνη του οποίου πρώτος εντόπισε το 1961 ο έφορος αρχαιοτήτων Νικόλαος Ζαφειρόπουλος και έφεραν στο φως το 1964 οι Άγγλοι αρχαιολόγοι Τζων Έβανς και Κόλιν Ρένφριου, καλύπτει ολόκληρο το νησί και χρονολογείται τουλάχιστον από τα τέλη της 5ης χιλιετίας π.Χ. Τον αποτελούσαν ορθογώνιες κατοικίες με λίθινα θεμέλια, τις οποίες περιέβαλλε τείχος. Το έργο της κατασκευής αμυντικού τείχους απαιτεί συντονισμένη συλλογική προσπάθεια, γεγονός που αποδεικνύει ότι στις Κυκλάδες είχαν ήδη αρχίσει οι διαδικασίες εκείνες που θα οδηγούσαν αργότερα, κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, στην ίδρυση πόλεων.

Οι κάτοικοι του οικισμού κατασκεύαζαν τα εργαλεία τους και τις αιχμές των βελών τους από οψιδιανό. Φαίνεται μάλιστα ότι η κατεργασία του οψιδιανού γινόταν σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από όση θα δικαιολογούσαν οι τοπικές ανάγκες, γεγονός που δείχνει ότι ο οικισμός του Σάλιαγκου αποτελούσε κέντρο κατεργασίας και εμπορίας του οψιδιανού της Μήλου.

Οι κάτοικοί του ασχολούνταν επίσης με την αλιεία, την κτηνοτροφία, την καλλιέργεια σιτηρών, την αγγειοπλαστική και την καλαθοπλεκτική. Στη νησίδα βρέθηκαν ακόμη κουτάλια από μύδια, αρκετές αξίνες και εργαλεία από κόκκαλο, αγγεία και ειδώλια. Από τα αγγεία που βρέθηκαν στο Σάλιαγκο, τα περισσότερα μοιάζουν με φρουτιέρες. Είναι από σκούρο πηλό και λευκή γραμμική διακόσμηση, ανοιχτά, με περίγραμμα ευθύγραμμο, καμπύλο ή γωνιώδες και έχουν επίπεδη βάση ή, πιο συχνά, ψηλό πόδι.

Ανάμεσα στα ειδώλια που βρέθηκαν στο Σάλιαγκο περιλαμβάνεται και η “Παχύσαρκη κυρία του Σάλιαγκου”, το αρχαιότερο μαρμάρινο ειδώλιο που έχει βρεθεί μέχρι τώρα στις Κυκλάδες. Δείγματα των τεχνουργημάτων αυτών μπορεί να θαυμάσει κανείς στο Μουσείο της Πάρου. Οι δημιουργίες αυτές μαρτυρούν ότι, αν και ο νεολιθικός πολιτισμός των Κυκλάδων παρουσιάζει ομοιότητες με τους συγχρόνους του – ιδιαίτερα εκείνον της Πελοποννήσου – εμφανίζει ιδιαίτερο χαρακτήρα ως προς την τέχνη του.

Δυστυχώς, ελάχιστες άλλες θέσεις του λεγόμενου Πολιτισμού του Σάλιαγκου έχουν διασωθεί. Πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά τόσο για την κοινωνία και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων αυτών, όσο και για την προέλευσή τους.

Το βέβαιο, όμως, είναι ότι ο Πολιτισμός του Σάλιαγκου υπήρξε και άνθισε πριν από πολλούς αιώνες, κληροδοτώντας μας έναν μοναδικό αρχαιολογικό χώρο, κομμάτι του εθνικού μας θησαυρού.

Πηγή:
Κοινότητα Αντιπάρου (έκδ. χ.χ.), Αντίπαρος