Έθιμα

… των Φώτων

Στις 6 Ιανουαρίου, γιορτή των Θεοφανίων, μετά τη Θεία Λειτουργία γίνεται στο λιμάνι του νησιού ο αγιασμός των υδάτων και ο παπάς ρίχνει το σταυρό στη θάλασσα.  Οι νέοι του νησιού, που βρίσκονται στις γύρω βάρκες, πέφτουν για να τον πιάσουν. Ο τυχερός μαζί με την υπόλοιπη παρέα του γυρίζουν στη συνέχεια σε όλα τα σπίτια με τον σταυρό για να προσκυνήσουν οι κάτοικοι και να τον ασημώσουν.  

… της Αποκριάς

Μόλις άνοιγε το “Τριώδι” άρχιζαν και τα “Αποκραιώματα”. Όσο διαρκούσαν οι Απόκριες, οι γυναίκες και τα παιδιά έμεναν στο σπίτι την ημέρα ενώ οι άντρες πήγαιναν στις δουλειές τους.

Το βράδυ, όμως, έτρωγαν όλοι μαζί, τραγουδούσαν διάφορα Αποκριανά τραγούδια, χόρευαν τον Αγέρανο, ντύνονταν μασκάροι και πήγαιναν σε άλλα σπίτια που αποκριώνανε.

Έφτιαχναν ραβιόλια και σκάμνα και μαγείρευαν συνήθως κρέας κοκκινιστό με μακαρόνια. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, πως και με μια ρέγκα δεν άρχιζε γλέντι τρικούβερτο!

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο και την Καθαρά Δευτέρα, το γλέντι διαρκούσε τρία μερόνυχτα. Οι αποκριώτες συγκεντρώνονταν σε ένα σπίτι, δύο – τρεις οικογένειες μαζί, και τα γλέντια ακούγονταν σε κάθε σημείο του νησιού.

Το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής έβραζαν ένα αυγό σφιχτό και το έδεναν μ’ ένα σπάγκο στο ταβάνι, στη μέση του δωματίου.

Το αυγό γύριζε γύρω – γύρω και οι αποκριώτες, έχοντας τα χέρια πίσω, προσπαθούσαν να το πιάσουν με το στόμα. Έκλειναν τις Απόκριες τρώγοντας αυγό, για να “ξαναπασκάσουν” τη Λαμπρή με ένα κόκκινο αυγό, αμέσως μετά την Ανάσταση.

Την Καθαρή Δευτέρα το πρωί ζύμωναν τις λαγάνες και ξεθέρμιζαν με αλουσά, όλα τα πιάτα και τα σκεύη της κουζίνας.

Έτρωγαν πολλοί μαζί παρέα θαλασσινά και άλλα σαρακοστιανά. Ντύνονταν μασκάροι “ξεμασκάρωτοι”, μουτζουρώνονταν με ασβολιά και γύριζαν σε όλο το χωριό χορεύοντας και τραγουδώντας.

Το έθιμο συνεχίζεται και σήμερα με καρναβάλι στην πλατεία του νησιού.

Πηγή:
Σύλλογος Γυναικών Αντιπάρου (έκδ. 2010), Μαεροτσκαλίσματα – Γεύσεις και Αρώματα από την Αντίπαρο, 51.

… του Πάσχα

Το Σάββατο του Λαζάρου οι γυναίκες ζύμωναν και έφτιαχναν λαζαράκια και βαγιοφόρους. Ο παπάς ετοίμαζε σταυρούς από βάγια και κλαδιά ελιάς και τα μοίραζε στην εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων. Τα παιδιά έπαιζαν και τραγουδούσαν:

“Το Βαγιό – Βαγιό τρώμε ψάρι και κολιό
και την άλλη Κυριακή
θα πασκάσουμε τ’ αρνί
με την φλάσκα το κρασί…”

Όλοι τη Μεγάλη Εβδομάδα πήγαιναν στην εκκλησία και το πρωί και το βράδυ.

Τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές έβαφαν τα αυγά και τα διακοσμούσαν με σχέδια από φύλλα λουλουδιών και μαργαρίτες ή έγραφαν πάνω διάφορες ευχές με χλωρίνη. Ζύμωναν και έφτιαχναν τις “κοτσίνες”, τα κουλούρια και μια μεγάλη κουλούρα με 5 αυγά κόκκινα και διάφορα σχέδια με ζυμάρι. Την ίδια μέρα έφτιαχναν και τις γλυκιές τυρόπιτες. Μοσχοβολούσε όλο το χωριό. Επίσης έσφαζαν και τον “προβζαστό”. Μαδούσαν τα ποδαράκια και το κεφαλάκι. Γύριζαν τα αντεράκια και τα τύλιγαν πάνω στα πόδια.

Το Μεγάλο Σάββατο έβραζαν τα κεφαλόποδα και, όταν τελείωνε η λειτουργία της Ανάστασης, έτρωγαν μετά από τη μεγάλη νηστεία.

Την Κυριακή του Πάσχα ήταν η χαρά των παιδιών, οι “κούνιες”.

Έδεναν με μακριά σχοινιά κούνιες σε κάθε δέντρο και στα δοκάρια των σπιτιών. Οι περισσότερες δένονταν στα θαλασσόδεντρα της παραλίας. Καθώς κουνιούνταν, τραγουδούσαν το “Χριστός Ανέστη” και άλλα σχετικά με το Πάσχα τραγουδάκια:

“Όμορφη που ‘ναι η Λαμπρή
απ’ όλες τις γιορτάδες
που βγαίνει η Ανάσταση
και ψέλνουν οι παπάδες…”

Πηγή:
Σύλλογος Γυναικών Αντιπάρου (έκδ. 2010), Μαεροτσκαλίσματα – Γεύσεις και Αρώματα από την Αντίπαρο, 75.